Naturalne perfumy to w ostatnich latach modne hasło. Czym tak naprawdę są, jak powstają i czy zawsze są drogie? A może możesz zrobić własne perfumy naturalne? Zobaczmy.

Naturalne perfumy – skąd się wzięły?

Ludzie od zarania dziejów starali się dbać o siebie. O swoje zdrowie, higienę i urodę. Ważnym elementem tej pielęgnacji był też zapach.

Dzisiaj perfumy kojarzą nam się z elegancką szklaną buteleczką z atomizerem, dzięki któremu rozpylamy roztwór substancji aromatycznych w alkoholu o przyjemnym, trwałym zapachu. Jednak taka forma perfum stała się popularna dopiero w XX w. Wcześniej perfumy mogły mieć formę roztworu olejków eterycznych w alkoholu i znajdować się w aptecznej butelce, bo to m.in. aptekarze sporządzali takie środki.

Jeszcze wcześniej substancje aromatyczne rozpuszczano w occie albo w winie. Bardzo popularne były też pachnidła w formie proszków, maści i olejów. A w starożytności wielką rolę odgrywały kadzidła, dzięki którym ciało, włosy i odzież nabierały przyjemnego zapachu. Więcej o starożytnych perfumach przeczytasz we wpisie: Perfumy Kleopatry – fakty i mity.

Czy wyobrażasz sobie stosować dzisiaj perfumy w postaci czarnej, gęstej mazi (z dziegciem w składzie), pomandera pełnego przypraw korzennych albo ziołowego octu? Chyba nie bardzo ;). Współczesna forma jest na pewno bardzo praktyczna.

Sekret naturalnych perfum – dlaczego zniknęły?

W każdym razie warto mieć na uwadze, że przez prawie całą historię kosmetyki i perfumiarstwa (a tym samym historię ludzkości) perfumy naturalne były jedyną opcją. Bardzo różnorodną, drogocenną, ale jedyną.

Więcej o starożytnych perfumach, inspiracjach i rekonstrukcjach opowiadam na moim kanale YouTube.

Zaczęło się to dopiero zmieniać w połowie XIX w., kiedy ludzie zaczęli pozyskiwać składniki perfum nie wprost z Natury, ale w laboratorium. W XIX w. nastąpił ogromny rozwój nauki i skok technologiczny. Chemicy odkrywali, izolowali, badali i wreszcie dokonywali syntezy substancji chemicznych. Potem poszli jeszcze o krok dalej – zaczęli sami kreować molekuły, które do tej pory nie istniały!

Ponieważ składniki perfum naturalnych były przeważnie droższe i trudniejsze do pozyskania (nadmierna eksploatacja zwierząt czy roślin, zmienność, nieurodzaj, transport z drugiego końca świata itd.), zaczęto korzystać z syntetyków. To sprawiło, że na przełomie XIX i XX w. perfumy można było produkować na masową skalę. Stały się one dużo tańsze i łatwiej dostępne, niemal dla każdego.

Więcej na ten temat przeczytasz w mojej książce „Historia klasyfikacji zapachów”.

Zastosowanie naturalnych składników i metod w perfumiarstwie bardzo zmalało. Pozostało obecne głównie w marketingu i nazewnictwie, ale nie zniknęło całkiem. Kto śledzi historię, ten wie, że koleje losu bywają zmienne. Po akcji następuje reakcja. Początkowo zachłystujemy się z zachwytu nad nowinkami, ale z czasem zaczynamy dostrzegać nie tylko ich zalety, ale także wady.

Jakie wady mają surowce syntetyczne? Nie mają większego znaczenia kulturowego dla nas. Nierzadko budzą negatywne skojarzenia i emocje – jako „chemia”, czyli potencjalnie niebezpieczne chemikalia. Chociaż nie zawsze to intuicyjne podeście się sprawdza, bo bezpieczeństwo danej substancji nie zależy tylko od jej pochodzenia. Mamy wiele toksycznych substancji naturalnych.

Ale jednak to, co tradycyjne, dobrze poznane, sprawdzone, u wielu z nas powoduje pozytywne odczucia. To podejście faktycznie w wielu przypadkach może się sprawdzić – chroni nas przed nieznanym. A nasz umysł nie lubi nieznanego i niepewności, bo wietrzy w nich niebezpieczeństwo.

I tak historia zatoczyła koło, a przynajmniej kółko 😉 W ostatnich dekadach odżyło zainteresowanie zastosowaniem naturalnych składników w perfumach, pozyskiwanie ich z ekologicznych źródeł, by w efekcie powstały wysokiej jakości naturalne perfumy.

Temat interesuje zarówno klientów, jak i producentów. Można powiedzieć, że ostatnie lata to prawdziwy renesans naturalnych perfum. Przy czym nie chodzi tu tylko o wierną rekonstrukcję – branża mocno się rozwija i powstają nowoczesne kompozycje. Ciekawy trend to perfumy botaniczne czy zapachy aromaterapeutyczne.

Poznaj świat naturalnych zapachów i składników perfum

Naturalne składniki perfum

Naturalne perfumy zawierają naturalne składniki. Proste, prawda? Niestety nie do końca. Świat naturalnych zapachów, tak jak zapachów w ogóle, często jest hermetyczny. Naturalność bywa różnie definiowana, a tajemnice handlowe i technologiczne są pilnie strzeżone. Czasem bywa trudno stwierdzić, co takie perfumy zawierają. Zasadniczo powinny to być surowce naturalne i pochodzenia naturalnego, a nie syntetyczne (w tym identyczne z naturalnymi).

Surowce naturalne są pochodzenia roślinnego, ale także zwierzęcego, mineralnego czy mikrobiologicznego. Zasadniczo poddawane mogą być tylko niewielkiej albo tradycyjnej obróbce (podsuszanie, prażenie, filtracja) i pozyskiwane w wyniku procesów określanych fachowo jako fizyczne (destylacja, tłoczenie). Takie surowce to:

• olejki eteryczne i mieszanki olejków eterycznych („naturalne olejki eteryczne” to marketingowe masło maślane, jeśli coś jest olejkiem eterycznym, to z definicji jest naturalne) – np. olejek grejpfrutowy, olejek różany, olejek sandałowy,
• oleje roślinne, masła,
• inne destylaty – dziegcie, hydrolaty.

Hydrolaty w perfumach

Hydrolaty bywają nazywane wodami kwiatowymi lub wodami aromatycznymi. Czy to to samo, czym naprawdę są i czy można pozyskać je we własnej kuchni przeczytasz m.in. we wpisie: Hydrolaty – czym są, czy działają, czy warto stosować.

Z hydrolatów możesz tworzyć mieszanki i zapachowe mgiełki do ciała, ale nie tylko. Hydrolaty były od wieków stosowane w perfumach. Dawniej najczęściej była to słynna woda różana oraz woda pomarańczowa. Hydrolaty mieszane były z alkoholem, w którym rozpuszczano olejki eteryczne i ekstrakty.

Masz apetyt na więcej? Receptury na kosmetyki naturalne z hydrolatami znajdziesz w e-booku „Hydrolaty. Sztuka destylacji”, którego jestem współautorką.

Składniki perfum pochodzenia naturalnego

Druga opcja to produkty klasyfikowane jako pochodzenia naturalnego, czyli takie, które też występują w Naturze, ale wydobywamy je przy użyciu dodatkowych substancji chemicznych:

• absoluty, konkrety, woski np. lawendowy, różany,
• ekstrakty, tinctury np. benzoes, wanilia.

Czasem trochę trudno ustalić pochodzenie w przypadku izolatów, ale izolaty naturalne to też ciekawa opcja. Tradycyjnie w ten sposób pozyskiwany był np. mentol albo kamfora (tak, kamfora była kiedyś cenionym składnikiem perfum, a nie tylko środkiem na przeziębienie ;)).

Ponadto naturalne składniki zapachowe trzeba w czymś rozpuścić – zwykle będzie to etanol (konkretnie roztwór wodno-etanolowy), ale może to być olej roślinny (perfumy olejowe), także z dodatkiem wosku (perfumy w sztyfcie). Perfumować możemy też inne kosmetyki – kremy, balsamy, szampony.

Zapach perfum naturalnych – to może zaskoczyć

Perfumy naturalne często mocno różnią się od standardowych produktów, jakie znajdziemy w drogerii. Ich zaletą na pewno może być naturalność i tradycyjność, a także unikalność zapachu. Oczywiście ma to swoją cenę – takie perfumy produkowane z wysokiej jakości składników naturalnych na dużą skalę mogą być drogie. A producenci naturalnych perfum też muszą zarabiać ;).

Jeśli znasz zapach olejku eterycznego np. olejku bergamotki, ylang-ylang czy paczuli, to zapach perfum naturalnych może nie być dla Ciebie zaskoczeniem. Zresztą nawet w przypadku tego samego surowca, różnice mogą być spore.

Olejek eteryczny lawendowy – jak go stosować i dlaczego czasami pachnie inaczej?

Jednak kiedy po raz pierwszy stykamy się z zapachami naturalnymi, a znamy tylko ich syntetyczne interpretacje, to możemy być zaskoczeni. Na przykład zapach perfum utrzymuje się dużo krócej, kiedy powstają one z takich składników.

Mieszanki olejków eterycznych pod względem trwałości i projekcji (siły, z jaką odbieramy zapach) nie mogą równać się z molekułami zaprojektowanymi po to, aby były trwałe. O ile zapach olejków utrzymuje się na blotterze (papierek testowy) godzinami, o tyle w przypadku syntetyków trwały zapach może oznaczać dni, a nawet tygodnie! Więcej o mieszankach olejków, oczywiście w książce „Mieszanki olejków eterycznych do aromaterapii” :).

Zapach perfum naturalnych to często luksus bardzo stonowany i prywatny – tylko dla nas i najbliższego otoczenia. To nie są zapachy do epatowania nimi. I dobrze! Nie jest to ani kulturalne, ani przyjemne, ani pewnie zdrowe. Coraz więcej osób ma problem z nadmiarem bodźców w otoczeniu, także zapachowych. Zapachy mogą męczyć tak jak hałas czy sztuczne światło.

A poza tym odbiór zapachu to kwestia indywidualna – nie każdemu podoba się ten sam aromat. Spędzanie całego dnia w biurze obok kogoś, kogo perfum nie lubimy, to żadna przyjemność, prawda? Dlatego zapachy mniej trwałe, subtelne mogą być dzisiaj bardzo pożądane.

Wybierając perfumy naturalne, pamiętajmy, żeby nie oczekiwać tej samej trwałości, co w przypadku syntetyków. Oczywiście warto przeanalizować składniki przed zakupem. Generalnie jeśli zidentyfikujemy głównie zapachy określane jako nuty głowy czy nuty serca, to tym bardziej zapach będzie ulotny. A jeśli przeważać będą nuty bazy i w ogóle nasze perfumy będą mieć formę oleju lub stałą – to oleje roślinne czy woski przedłużą trwałość (ale mogą obniżyć projekcję – projekcji z kolei bardziej sprzyja forma sprayu alkoholowego).

Najtrwalsze składniki perfum naturalnych są tak naprawdę prawie nie używane dzisiaj z wielu powodów i są pochodzenia zwierzęcego (ambra, castoreum, cywet, hyraceum, piżmo). Jeśli chodzi o perfumy botaniczne, które zawierają naturalne składniki zapachowe pochodzenia roślinnego, to najtrwalsze są nuty bazy (np. amyris, mirra, paczula, sandałowiec, wanilia, wetyweria).

Jednak z całej palety generalnie najtrwalsze składniki perfum to będą te syntetyczne. Niestety bez takich dodatków producenci naturalnych perfum nie przeskoczą tego problemu. Wyście z sytuacji – edukacja i świadomy klient. Pokochaj perfumy naturalne za to, jakie są i postaraj się zrozumieć ich specyfikę. To jest po prostu coś innego i ma wiele walorów :).

Dlaczego warto uczyć się o zapachu?

W bonusie dostać możemy różne ciekawe właściwości olejków eterycznych. Dawne perfumy np. wody kolońskie były uważane wręcz za środki lecznicze! Koncepcja zapachów aromaterapeutycznych nie jest niczym nowym! Jednak w obecnej chwili żyjemy w innej rzeczywistości prawnej i pewne możliwości są ograniczone.

Wysokiej jakości składniki też „robią robotę”. Są złożone, intrygujące, potrafią zaskoczyć, rozwijają się, zmieniają. Warto dać sobie trochę czasu na zapoznanie się z nimi, by w pełni docenić unikalność aromatów.

W skrócie perfumy naturalne cechują:

• naturalne składniki zapachowe i składniki pochodzenia naturalnego, zwykle botanicznego (mieszanki olejków eterycznych, absolutów, ekstraktów, izolatów),
• przeważnie wyższe ceny (ale jest na to sposób – naturalne perfumy DIY!),
• mniej trwały zapach (zapach perfum utrzymuje się zwykle do kilku godzin na skórze),
• niższa projekcja zapachu (na plus – zapach nie męczy, szybciej można aplikować kolejne zapachy).

Pamiętaj o tym, wybierając perfumy naturalne – rób to świadomie.

Komponowanie perfum naturalnych – czy tworzenie naturalnych perfum możliwe jest w domu?

W skrócie – tak :). Tworzenie naturalnych perfum odbywało się kiedyś niemal w domu – w warsztacie rzemieślnika. Idąc w ślady dawnych rękodzielników, możemy dzisiaj z wysokiej jakości składników tworzyć ekologiczne perfumy we własnym domu. Współczesne naturalne kompozycje zapachowe dają nam nawet większe możliwości niż perfumiarzom sprzed 200 lat!

Komponowanie perfum naturalnych to dla wielu osób rodzaj medytacji z zapachem czy arteterapii, a są i tacy, którzy mówią o aromaterapii czy nawet perfumoterapii!

To są ogromne zalety i porównanie naturalnych perfum do syntetyków pod tym względem, a nie tylko trwałości czy projekcji, sprawia, że te ostatnie wypadają blado. Dodam jeszcze, że te podziały nie zawsze muszą być takie czarno-białe. Są dziś różne marki niszowe, które korzystają z powodzeniem z naturalnych i syntetycznych składników. Mamy takie przykłady nawet w Polsce (tak, mamy polskich perfumiarzy ;).

Komercyjne perfumy nie muszą być w 100% syntetyczne, ale często nie jesteśmy tego w stanie nawet stwierdzić z całą pewnością. Jak już pisałam – ta branża kocha tajemnice ;).

Naturalne perfumy DIY – co będzie potrzebne?

W skrócie – naturalne składniki perfum, trochę podstawowego sprzętu, ale także wiedza, czas i zaangażowanie. Praca z zapachem jest bardzo przyjemna, ale też jest wyzwaniem. Mało wiemy o zapachach i zmyśle węchu, bo nie jesteśmy o nich uczeni. Pisałam o tym we wpisie: Dlaczego warto uczyć się i zapachu.

Decydując się na perfumy botaniczne, naturalne, tradycyjne, musimy zacząć od wysokiej jakości składników. Poznać poszczególne składniki, a potem zacząć je łączyć, najpierw w pary, w mieszanki olejków eterycznych, w akordy i powoli budować swoje naturalne kompozycje zapachowe.

Zastosowanie naturalnych składników daje nam wgląd w świat naturalnych zapachów i pozwala odkryć niejeden sekret naturalnych perfum. Poznajemy ciekawych ludzi, szukając surowców, odkrywamy tradycyjne metody, nowe rośliny i pradawne historie, legendy i mity… To jest przebogate uniwersum i naprawdę warto dać sobie przywilej tworzenia naturalnych perfum!

Co poza surowcami? Na początek wystarczy wybrane medium (alkohol, olej, olej+wosk), blottery, trochę szkła laboratoryjego (ale w najprostszej wersji wystarczą kieliszki, pipeta i buteleczki), notatnik i kilka prostych zasad. Napiszę o tym jeszcze w oddzielnym wpisie, ale na ten moment kilka informacji dobrych na start.

Na pewno warto zapoznać się z lotnością poszczególnych składników. Nuty głowy, nuty serca i nuty bazy, często przedstawiane w formie piramidy zapachu to jedno z pomocnych narzędzi.

Ważna uwaga – nuty mogą też służyć do opisu surowców, a raczej wrażeń przez te surowce wykreowanych np. nuty różane, nuty bergamoty czy piżmowe. Nuty bergamoty w opisie kompozycji zapachowej niekoniecznie zawsze oznaczają, że np. nasze ulubione uwodzicielskie perfumy damskie zawierają faktycznie olejek bergamotki. W przypadku perfum naturalnych jest to jednak wysoce prawdopodobne.

Poza znajomością nut, często przedstawianych w formie piramidy nut, przydaje się też znajomość koła zapachów i rodzin olfaktorycznych. Będę o tym jeszcze pisać, ale jeśli potrzebujesz więcej informacji na już – zobacz Koło Zapachów Naturalnych i Piramidę Zapachów Naturalnych Aromarty. To taka pomoc i droga na skróty stworzona z myślą o komponowaniu perfum naturalnych, mieszanek olejków eterycznych (zapachy aromaterapeutyczne) i pachnących kosmetyków w ogóle.

Miejsce pracy można zorganizować sobie wzorem dawnych perfumiarzy i stworzyć organy perfumiarskie (czyli podzielić surowce wg nut / lotności i ładnie ułożyć na półeczkach ;). Porządek i precyzja w tej pracy to podstawa. Nie chcesz stworzyć genialnej receptury i… nie móc jej odtworzyć, bo nie została zapisana.

Perfumy DIY next level? Zobacz studia podyplomowe!

Masz apetyt na więcej? Zobacz studia Aromakosmetyki na WSPS – dla wszystkich osób, które kochają zapach i naturalne kosmetyki, w tym perfumy.

Pokochaj perfumy naturalne – podsumowanie

Perfumy naturalne możesz dziś spotkać pod różnymi nazwami: ekologiczne perfumy, organiczne perfumy, czy wreszcie perfumy botaniczne. Mogą one też wpisywać się w szerszy nurt perfum niszowych. Ekologiczne perfumy to dzisiaj, w dobie dążenia do zrównoważonego rozwoju, bardzo mocny trend.

Wiesz już, że perfumy naturalne cechują składniki uważane za naturalne i pochodzenia naturalnego. Wiesz też, że porównanie naturalnych perfum do syntetycznych tylko pod względem trwałości to nadmierne uproszczenie, a bardzo trwały zapach nie zawsze jest dzisiaj pożądany.

Wysokiej jakości naturalne perfumy DIY są w zasięgu każdego z nas. I naprawdę pole do popisu jest tutaj ogromne – możesz stworzyć uwodzicielskie damskie perfumy botaniczne czy intrygujące kompozycje męskie. Perfumy naturalne cechują unikalne aromaty – dzisiaj mało kto wie, jak pachnie prawdziwa wanilia, jaśmin czy tuberoza albo zna zapach olejku eterycznego pieprzu różowego.

Prawdziwy sekret naturalnych perfum to to, że właściwości olejków eterycznych wykraczają poza ładny zapach i pielęgnację.

Ale uważaj, wybierając perfumy naturalne i zapachy aromaterapeutyczne, możesz zacząć przygodę życia ;). Organiczne perfumy i ich składniki po prostu wciągają!