Piramida zapachów naturalnych, piramida zapachowa albo piramida perfum wydaje się być dzisiaj niezbędnym narzędziem w branży perfumiarskiej. Czy zawsze tak było? Czym jest piramida zapachowa? Jak najlepiej z niej korzystać? Jakie ma zalety i wady? Zobaczmy.

Piramida to pewien schemat stosowany w perfumerii bardziej niż w perfumiarstwie (czyli w sprzedaży, a nie w kreacji). Wyjątkiem mogą być jednak perfumy DIY (perfumy naturalne, określane często jako perfumy botaniczne).

Przeważnie ma postać trójkąta, ale tradycyjnie nazywana jest piramidą. Ilustruje strukturę albo wrażenie wykreowane przez perfumy, które składają się z nut.

Nuty w perfumiarstwie – skąd się wzięły i co znaczą?

W II połowie XIX w. za sprawą londyńskiego perfumiarza Septimusa Piesse pojawiają się zaczątki stosowania terminologii muzycznej w perfumiarstwie.

Dlaczego muzyka? Tak się akurat przyjęło, ale generalnie trudno jest nam nazywać zapachy i przeważnie używamy do tego celu słownictwa z innych dziedzin np. określeń odnoszących się do koloru czy smaku.

Dzisiaj trudno nam nawet mówić i myśleć o perfumach, nie używając nut. Piramida zapachowa składa się właśnie z nut.

Podobno po raz pierwszy piramidę połączył z opisem perfum Aimé Guerlain w 1889 r. w opisie perfum Jicky. Tak podają różne strony internetowe, ale nie udało mi się dotrzeć do oryginalnego komunikatu.

Inne z kolei podają, że prekursor koncepcji piramidy zapachowej znalazł się w metodzie, którą stworzył Jean Carles do nauczania perfumiarstwa. Pracował on w słynnej Roure Perfumery School.

Nuty głowy, serca i bazy

Nuty w perfumiarstwie mają dwa podstawowe znaczenia. Po pierwsze mogą odnosić się do tego, jak ulotne są składniki kompozycji zapachowej danych perfum (czyli jak szybko jakaś substancja będzie się ulatniać, odparowywać, znikać). Będą to takie trzy fazy piramidy zapachowej:

• Nuty głowy (nuty górne) mogą być definiowane jako zapachy zwykle cytrusowe lub zielone (tutaj nuty łączą się z klasyfikacją zapachową), które dają pierwsze wrażenie i wyczuwamy ich zapach przez ok. 15-30 minut na skórze. To najwyższy poziom piramidy.
• Nuty serca (nuty środkowe, środka) to zapachy zwykle korzenne, kwiatowe lub skórzane. To “ciało” kompozycji. Trwają na skórze ok. 3-4 godziny. Znajdują się w środku piramidy.
• Nuty bazy (nuty dolne, podstawy, głębi) to np. zapachy zwierzęce, niektóre drzewne i żywiczne. Na skórze wyczuwalne powyżej 4 godzin. Leżą na samym dole schematu.

Nuty bazy leżą u podstawy piramidy zapachowej perfum, potem w środku są nuty serca, a wreszcie na szczycie piramidy znajdują się nuty głowy. To klasyczny sposób budowania kompozycji, ale nie jedyny. Perfumy mogą zawierać np. tylko nuty serca oraz bazy i też świetnie pachnieć.

Ponadto kompozycję perfum tworzą rozpuszczalniki lub inne dodatki (etanol, oleje, wosk itd.), a wreszcie wpływa na nią nasza skóra i jej mikrobiom!

Nuty zapachowe w perfumach

Jest też drugi rodzaj nut w perfumach – nuty zapachowe. Odnoszą się one do tego, jak coś pachnie, czyli jaki ma profil zapachowy. Będą to np.:

• nuty owocowe (np. aromaty jabłka, truskawek),
• nuty cytrusowe (bergamotka, pomarańcza, yuzu),
• nuty piżmowe (piżmo syntetyczne, roślinne)
• nuty waniliowe (wanilia, benzoes, balsam Peru),
• nuty kwiatowe (jaśmin, róża, irys),
• nuty korzenne (cynamon, kardamon, goździki),
• nuty drzewne (drzewo sandałowe, cedr, amyris),
• nuty ziołowe (dziwnym trafem nazywane dziś czasem aromatycznymi jak lawenda, rozmaryn, szałwia).

Inaczej można powiedzieć, że poszczególne nuty zapachowe łączone są w rodzinę zapachową (olfaktoryczną). Mogą być przedstawiane w formie koła zapachów naturalnych.

Niektóre składniki trudno jest przyporządkować do konkretnej nuty zapachowej, gdyż są bardzo złożone np. wetyweria, oud. Będzie tak zwłaszcza w przypadku naturalnych składników perfum jak olejki eteryczne. Wtedy po prostu na coś trzeba się zdecydować albo stosuje się dwa określenia np. nuty cytrusowo-słodkie, ziemisto-dymne itd. Przy składnikach syntetycznych lub molekularnych będzie łatwiej z klasyfikacją, gdyż nie są tak złożone (ale za to jest ich więcej).

To oczywiście nie wyczerpuje jeszcze wszystkich właściwości, jakie mają poszczególne składniki zapachowe np. ich intensywności, projekcji.

Prostota piramidy jest jednocześnie jej wadą i zaletą :).

Nuty i akordy

Nuty łączą się w akordy zapachowe. Poszczególne składniki perfum mogą być łączone ze względu na lotność – akordy horyzontalne (wszystkie składniki należą do jednej nuty np. serca) lub wertykalne (nuty różnej lotności).

Poza tym akordy mogą być tematyczne np. kwiatowe czy owocowe. Przeważnie na zapach perfum składa się kilka połączonych dodatkowymi nutami akordów.

Więcej na temat nut i perfum dowiesz się z mojej książki „Historia klasyfikacji zapachów”, której towarzyszy Koło Zapachów Naturalnych Aromarty i Piramida Zapachów Naturalnych. Koło i Piramida podpowiadają, jakie nuty masz do dyspozycji podczas tworzenia zapachów. Zestaw dostępny jest tutaj.

https://pharmacopola.pl/produkt/kolo-zapachow

Koło i piramida zapachów podpowiadają:

• jakie składniki perfum botanicznych czy mieszanek olejków eterycznych warto wypróbować,
• jaką mają lotność (głowa, serce czy baza),
• jaki mają profil zapachowy,
• co może być dobrym połączeniem na zasadzie podobieństwa lub kontrastu.

Doskonale sprawdzą się podczas komponowania zapachów do kosmetyków, a także podczas warsztatów jako praktyczny i jednocześnie dekoracyjny element. Zobacz, jak robią to inni w wyróżnionych relacjach.

Dla przypomnienia – cała seria moich wpisów perfumiarskich:

• Naturalne perfumy – czym są?
• Jak zrobić perfumy z olejków eterycznych?
• Jak łączyć zapachy? Poznaj koło zapachów

PS Jak już wspominałam, piramidy i koła to ważne narzędzia komunikacji i marketingu w branży perfumiarskiej.

W przypadku większości kompozycji dostępnych na rynku, zwłaszcza tych, które nie są naturalne lub głównie oparte o składniki naturalne (niektóre perfumy niszowe, rzemieślnicze), nuty to przede wszystkim wykreowane wrażenie, a nie informacja o faktycznej obecności danego składnika w kompozycji. Kompozycje najczęściej pozostają tajemnicą skrywaną na etykiecie w słowach parfum lub aroma.

Świat perfum i zapachów skrywa do dziś wiele sekretów i pułapek ;).

PPS Początek akordu i jednocześnie najprostszy akord to tylko 2 składniki. Dobrze skomponowana zapachowo mieszanka olejków eterycznych do aromaterapii, to także akord 😉

Chcesz wiedzieć więcej? Zapraszamy na świąteczne warsztaty komponowania mieszanek 21 grudnia do siedziby Pro Humane we Wrocławiu. Szczegóły w wydarzeniu.